Kesan Positivisme dan Reduksionisme terhadap Penyelidikan dalam Bidang Rekabentuk

Penyelidikan dalam disiplin rekabentuk telah lama dipengaruhi—sering kali secara bermasalah—oleh epistemologi positivistik dan reduksionis yang menganggap pengetahuan hanya sah apabila ia boleh diukur, digeneralisasikan dan dinilai secara objektif. Para sarjana menunjukkan bahawa paradigma ini, yang banyak diimport daripada sains tabii, cenderung memecahkan fenomena rekabentuk yang kompleks kepada pemboleh ubah atau teknik yang terasing, sehingga mengaburkan dimensi sosio-budaya, pengalaman dan interpretatif yang merupakan teras siasatan rekabentuk. Broadbent (2002) menjelaskan bagaimana “era reduksionis” dalam penyelidikan rekabentuk menggalakkan penguraian rekabentuk kepada komponen teknikal yang berasingan, menghasilkan pengetahuan yang tepat secara prosedural tetapi cetek secara epistemik, dengan kemampuan terhad untuk menjelaskan kerumitan dunia sebenar. Begitu juga, van Doorn dan Moes (2008), merujuk Horváth (2006), berhujah bahawa tradisi awal penyelidikan rekabentuk menganggap kompetensi sebagai jumlah set kemahiran yang terpisah, menyebabkan agenda penyelidikan yang memihak kepada kaedah berbanding makna dan menghalang integrasi pemahaman yang berasaskan konteks.

Kecenderungan positivistik turut menghadkan jenis soalan penyelidikan yang dianggap sah. Wang (2010) menunjukkan bahawa “paradigma universiti positivis” yang mendominasi sering meletakkan penyelidikan rekabentuk dalam kerangka objektiviti, pengoptimuman dan standardisasi, sekali gus mengetepikan penyiasatan yang lebih interpretatif, naratif atau fenomenologis. Orientasi ini menghasilkan bias terhadap ketelitian metodologi yang ditakrifkan dalam istilah teknikal yang sempit—kebolehulangan, pengukuran, kawalan—sambil mengurangkan penghargaan terhadap pengetahuan tersirat, pertimbangan terletak (situated judgment) dan pendekatan eksploratori yang penting dalam cara mengetahui seorang pereka. Coyne (2011) menamakan hal ini sebagai masalah “saintisme dalam rekabentuk,” di mana keinginan untuk kelihatan saintifik telah menyingkirkan keprihatinan subjektif, afektif dan simbolik yang mendasari pembentukan makna seni bina.

Keterbatasan positivisme turut jelas dalam struktur metrik institusi yang mengawal penilaian penyelidikan. Schön (1983, 1987) berhujah bahawa apabila penyelidikan rekabentuk dipaksa masuk ke dalam model “rasionaliti teknikal,” ia menjadi “ketat tetapi tidak relevan”: ketat dari segi bentuk tetapi terputus daripada realiti amali yang bersifat kompleks, kabur dan sarat nilai. Penyelidikan menjadi terlalu tertumpu kepada perkara yang mudah diukur—alat, algoritma, prosedur pengoptimuman—berbanding cara pereka berfikir, bertindak dan membentuk makna dalam konteks sebenar. Mazumdar (1993) turut menunjukkan bagaimana saintisme dalam penyelidikan seni bina menindas penyiasatan budaya dan simbolik, menghasilkan pengetahuan yang tepat secara teknikal tetapi buta terhadap pengalaman hidup.

Secara kolektif, kritikan-kritikan ini menunjukkan bahawa positivisme dan reduksionisme bukan sahaja memesongkan pilihan metodologi, tetapi turut melemahkan kedalaman, kerelevanan dan potensi kreatif penyelidikan dalam bidang rekabentuk. Ia memihak kepada pengabstrakan berbanding keberterletakan, kebolehmengukuran berbanding pemaknaan, dan universalisme berbanding kekhususan budaya—akhirnya mengehadkan jenis pengetahuan yang mampu dihasilkan oleh rekabentuk serta menyempitkan sumbangannya kepada masyarakat.

Oleh

Zaky Jaafar.

Rujukan

Broadbent, G. (2002). Design Education in the Information Age. The Design Society.

Coyne, R. (2011). What’s Science Got to Do with It? University of Edinburgh.

Horváth, I. (2006). A Treatise on the Formal Science of Design. In van Doorn & Moes (2008).

Mazumdar, S. (1993). “Cultural Values in Architectural Education.” Journal of Architectural Education, 46(4), 232–243.

Schön, D. A. (1983). The Reflective Practitioner: How Professionals Think in Action. Basic Books.

Schön, D. A. (1987). Educating the Reflective Practitioner. Jossey-Bass.

van Doorn, E., & Moes, E. (2008). “Attitude Development in Designers’ Education.” Proceedings of the Design Society.

Wang, T. (2010). “A New Paradigm for Design Studio Education.” International Journal of Art & Design Education, 29(2), 173–183.